Informacja o odmowie wszczęcia dochodzeń w sprawie nieprawidłowości w finansowaniu kampanii wyborczej i referendalnej
Data ostatniej aktualizacji: 2015-09-17
W dniu 15 września 2015 r. prokurator z Prokuratury Okręgowej w Warszawie wydał postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia w sprawie nieprawidłowego finansowania kampanii wyborczej przez partię Prawo i Sprawiedliwość poprzez publikację spotu „Obywatele decydują” ze środków niepochodzących z funduszu wyborczego partii (sygn. V Ds 571/15).
Natomiast w dniu 16 września 2015 r. wydano postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia o sygn. V Ds 570/15 w sprawie prowadzenia przez „funkcjonariuszy Rady Ministrów i członków partii Platforma Obywatelska” kampanii wyborczej do Sejmu i Senatu ze środków z innego źródła niż z funduszu wyborczego partii politycznej, w szczególności poprzez zakup ogłoszeń wielkoformatowych (billboardów) z wizerunkiem Ewy Kopacz i logiem Platformy obywatelskiej (kampania „Słucham, rozumiem, pomagam”), zorganizowanie w dniu 28 lipca 2015 r. tzw. wyjazdowego posiedzenia rządu we Wrocławiu oraz zorganizowanie w dniach 12-13 sierpniu 2015 r. dwudniowej wizyty Prezesa Rady Ministrów w Wielkopolsce, co skutkowało udzieleniem Komitetowi Wyborczemu Platformy Obywatelskiej niedozwolonych korzyści majątkowych (sygn. V Ds 570/15).
Zawiadomienie w pierwszej z ww. spraw złożył Skarbnik Platformy Obywatelskiej RP, a w drugiej Szef Sztabu Wyborczego Prawa i Sprawiedliwości. W zawiadomieniach tych wskazano, iż wyżej wymienione zdarzenia (spot referendalny PiS, kampania PO „Słucham, rozumiem, pomagam”, wyjazdowe posiedzenie Rady Ministrów we Wrocławiu oraz dwudniowa wizyta w Wielkopolsce) wyczerpywać miały znamiona przestępstw z art. 506 pkt 7 i art. 507 Kodeksu wyborczego oraz art. 49f Ustawy o partiach politycznych.
Przepis art. 506 pkt 7 Kodeksu wyborczego przewiduje odpowiedzialność karną za udzielanie komitetowi wyborczemu partii politycznej lub przyjmowanie w imieniu takiego komitetu, w związku z wyborami, korzyści majątkowej z innego źródła niż z funduszu wyborczego partii politycznej tworzącej komitet wyborczy.
Przepis art. 507 Kodeksu wyborczego przewiduje odpowiedzialność za udzielanie komitetowi wyborczemu lub przyjmowanie w jego imieniu, w związku z wyborami, korzyści majątkowej o charakterze niepieniężnym innej niż nieodpłatne usługi polegające na rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne oraz pomocy w pracach biurowych udzielanej przez osoby fizyczne.
Kluczowe znaczenie przy wykładni zakresu penalizacji powyższych przepisów ma ustalenia znaczenia znamienia „korzyść majątkowa”. Kodeks wyborczy nie definiuje pojęcia korzyści majątkowej. Na kanwie Kodeksu karnego przyjmuje się, iż korzyścią majątkową jest zwiększenie aktywów majątkowych lub zmniejszenie pasywów. Korzyść ma charakter majątkowy, gdy ma wartość ekonomiczną, którą można przeliczyć na pieniądze, a jej wielkość może zostać wyrażona sumą pieniężną. Znamienia korzyści majątkowej nie można interpretować w sposób rozszerzający, jako jakiegokolwiek działania, które chociażby pośrednio mogłoby być korzystne dla danego komitetu wyborczego. Taka wykładnia byłaby nawet nie tyle rozszerzająca, co po prostu błędna, sprzeczna z językowym brzmieniem ww. przepisów.
Z powyższego wynika, iż przestępstwo z art. 506 pkt 7 i z art. 507 Kodeksu wyborczego popełnia osoba, która w związku z wyborami umyślnie zwiększa aktywa lub zmniejsza pasywa komitetu wyborczego partii politycznej (albo taką korzyść w imieniu komitety przyjmuje). Zwiększenie aktywów lub zmniejszenie pasywów musi być wymierne, tj. musi się dać określić co do wielkości i być przeliczalne na pieniądze.
Tymczasem z zawiadomień, jak również z materiałów uzyskanych w ramach postępowań sprawdzających, nie wynika podejrzenie, aby taka wymierna korzyść została przekazana przez kogokolwiek i przyjęta przez Komitet Wyborczy Platformy Obywatelskiej lub Prawa i Sprawiedliwości. Z całą pewnością prowadzona przez Platformę Obywatelską kampania wizerunkowa „Słucham, rozumiem, pomagam”, spot referendalny Prawa i Sprawiedliwości, wyjazdowe posiedzenie Rady Ministrów we Wrocławiu ani dwudniowa wizyta Pani Premier w Wielkopolsce nie skutkowały zwiększeniem aktywów lub zmniejszeniem pasywów Komitetu Wyborczego PO lub PiS. Z tytułu powyższych zdarzeń żadne środki finansowe lub inne korzyści majątkowe nie zostały przeniesione na rzecz żadnego z powyższych komitetów. Komitety te nie został również zwolnione z żadnego zobowiązania w związku z powyższymi zdarzeniami.
Z powyższego wynika, iż żadne ze wskazanych w zawiadomieniu zdarzeń (spot kampanijny PiS „Obywatele decydują”, kampania PO „Słucham, rozumiem, pomagam”, wyjazdowe posiedzenie Rady Ministrów we Wrocławiu oraz dwudniowa wizyta Premier w Wielkopolsce) nie stanowiło udzielenia korzyści majątkowej (o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym) komitetowi wyborczemu żadnej partii politycznej, wobec powyższego brak jest uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa z art. 506 ust. 7 lub z art. 507 Kodeksu wyborczego.
Przepis w art. 49f ust. 1 Ustawy o partiach politycznych przewiduje odpowiedzialność za wydatkowanie środków partii politycznej w celu finansowania kampanii wyborczych bez pośrednictwa Funduszu Wyborczego partii.
Z analizy samej treści powyższego przepisu wynika, iż w związku z tzw. wyjazdowym posiedzeniem rządu z dnia 28 lipca 2015 r. lub dwudniową wizytą Pani Premier w Wielkopolsce w dniach 12-13 sierpnia 2015 r. nie doszło do popełnienia przestępstwa z art. 49f ust. 1 Ustawy o partiach politycznych. Powyższe wydarzenia w ogóle nie były finansowane ze środków partii politycznej Platformy Obywatelskiej (a przynajmniej brak jest w tym zakresie jakiegokolwiek dowodu). W tym miejscu jeszcze raz należy przypomnieć, iż przepis ten penalizuje wydatkowanie na rzecz kampanii wyborczej, bez pośrednictwa Funduszu Wyborczego, środków partii politycznej, nie zaś jakichkolwiek innych środków.
Brak jest również uzasadnionego podejrzenia, aby w związku z realizacją kampanii plakatowej PO pod hasłem „Słucham, rozumiem, pomagam” doszło do realizacji powyższego przestępstwa z art. 49f ust. 1 Ustawy o partiach politycznych. W toku postępowania sprawdzającego, na podstawie pisemnej informacji Skarbnika Platformy Obywatelskiej, ustalono iż koszty powyższej kampanii zostały rozdzielone pomiędzy partię PO i komitet wyborczy partii PO, przy czym kryterium podziału stanowiła data rozpoczęcia kampanii wyborczej. Od dnia formalnego rozpoczęcia kampanii wyborczej (22 lipca 2015 r.) koszty powyższej kampanii zostały pokryte ze środków Komitetu Wyborczego PO, pochodzących z Funduszu Wyborczego partii. Państwowa Komisja Wyborcza, przy piśmie z dnia 27 lipca 2015 r. skierowanym do Skarbnika Platformy Obywatelskiej, oceniła powyższy sposób rozliczenia kosztów za prawidłowy. Tak więc nie ulega więc wątpliwości, iż od dnia formalnego rozpoczęcia kampanii wyborczej powyższa kampania promocyjna finansowana była w sposób prawidłowy, tj. za pośrednictwem Funduszu Wyborczego.
Przepis art. 49f ust. 1 Ustawy o partiach politycznych nie dotyczy natomiast finansowania kampanii informacyjnych lub wizerunkowych przed formalnym rozpoczęciem kampanii wyborczej. Artykuł 104 wyraźnie określa czas trwania kampanii wyborczej, wskazując iż rozpoczyna się z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania. Kodeks zawiera więc definicję legalną ram czasowych kampanii wyborczej. Mając powyższe na uwadze uznać należy, iż przepis art. 49f ust. 1 Ustawy o partiach politycznych dotyczy wyłącznie sposobu wydatkowania środków partii politycznych po formalnym wszczęciu kampanii wyborczej.
Nadto z treści artykułu 141 § 2 Kodeksu wyborczego wynika, iż do dnia przyjęcia przez PKW zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego partie polityczne mają prawo finansować, bez pośrednictwa funduszu wyborczego, agitację wyborczą na rzecz upowszechniania celów programowych partii politycznej. Tak więc przepis ten zezwala na prowadzenie tego rodzaju agitacji wyborczej nie tylko bezpośrednio przed ogłoszeniem wyborów, ale nadto do dnia przyjęcia przez odpowiedni organ powyższego zgłoszenia (w niniejszej sprawie nastąpiło to w dniu 23 lipca 2015 r.).
Znamion przestępstw z art. 49f pkt 1 ustawy o partiach politycznych nie wyczerpuje również publikacja przez partię Prawa i Sprawiedliwości spotu „Obywatele decydują”. Jak wyżej wskazano przepis art. 49f pkt 1 ustawy o partiach politycznych penalizuje wydatkowanie środków partii politycznej w celu finansowania, bez pośrednictwa funduszu wyborczego, kampanii wyborczych, nie zaś kampanii referendalnych. Przepis przewidujący odpowiedzialność karną za finansowanie kampanii referendalnej bez pośrednictwa funduszu wyborczego został uchylony ustawą z dnia 14 marca 2003 r. (Dz. U. 2003, Nr 57, poz. 507).
Istotą kampanii referendalnej, o której mowa w art. 37 ustawy o referendum ogólnokrajowym, jest prezentowanie swojego stanowiska m.in. przez partie polityczne. Ograniczenie kampanii referendalnej partii politycznej jedynie do spraw poddanych pod zarządzone referendum należy oceniać jako sprzeczne z ustawowym pojęciem kampanii referendalnej, gdyż intencją ustawodawcy jest to, by owa partia mogła w sposób nieskrępowany głosić swe stanowisko, w tym poprzez przekaz prezentowany przez lidera. Pomimo tego, iż przedmiotowy spot kampanijny bezpośrednio nie dotyczy jednomandatowych okręgów wyborczych, sposobu finansowania partii politycznych i zasady rozstrzygania wątpliwości podatkowych na korzyść podatnika, to wpisuje się w szeroko rozumiany kontekst kampanii referendalnej i ewentualnego rozszerzenia przedmiotu głosowania. Wobec powyższego brak jest uzasadnionego podejrzenia, aby środki partii Prawa i Sprawiedliwości związane z publikacją spotu referendalnego „Obywatele decydują” wydatkowane były w celu finansowania kampanii wyborczej, a tym samym brak jest uzasadnionego podejrzenia, aby w powyższym zakresie doszło do popełnienia przestępstwa z art. 49f ust. 1 Ustawy o partiach politycznych.
Powyższe postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzeń są nieprawomocne, prawo złożenia zażalenia mają partie Prawo i Sprawiedliwość oraz Platforma Obywatelska.
prok. Przemysław Nowak
Rzecznik Prasowy
Prokuratury Okręgowej
w Warszawie